Ben jij gul met complimentjes?
Waar je voorheen eerst alles van je kind met een ‘goedzo’ moest benaderen, positief moest zijn en vooral veel beloningen voor goed gedrag moest geven, hoor je tegenwoordig steeds vaker dat te veel belonen helemaal zo goed niet is. Het blijkt helemaal niet zo goed te zijn voor het zelfvertrouwen, wellicht ‘kweek’ je er zelfs kinderen mee die gaan onderpresteren of zelfs verwende kinderen?
Tja…. In de wereld van de opvoeding en het ouderschap kun je met gemak het spoor helemaal bijster raken.
Hoewel doen wat je hart je ingeeft in mijn ogen altijd goed is, is het wel interessant om eens stil te staan bij dit onderwerp. Ik zie het ook vooral als de kunst van complimenteren en waarderen. Laten we eens kijken wat je met dit thema kunt doen zodat het echt in het belang van je kind werkt.
…want ik weet zeker dat jij je kind het liefst overlaad met complimenten over hoe knap of slim hij is of hoe geweldig zijn tekening is terwijl je misschien wel denkt ‘waar kijk ik in hemelsnaam naar?’
In welke ‘rol’ stop je hem of haar dan en wat doet dat met je kind? Wat vertel je eigenlijk ook als je continu ‘goedzo’ zegt? Dan is er dus ook iets wat niet goed is, wat fout is. Dat voelen kinderen als je dan eens geen ‘goedzo’ zegt waar ze het wel verwachten. (Net zoals wij dat kunnen voelen. Leuke erfenis wellicht van onze jeugd? ;-))
Complimenten geven
Wat is nu het effect van je kind continu complimenten geven over alles wat hij doet of van plan is te doen? Hoe kun je nu het beste een compliment geven?
Kijk, volgens mij is één van de belangrijkste doelen van elke ouder om onze kinderen zelfwaardering mee te geven, dat ze sterk in hun schoenen staan, zelfvertrouwen hebben, in zichzelf geloven en lekker in hun vel zitten. Eigenlijk wat we zelf ook het liefst zouden willen. Van daaruit denken de meesten dat de rest dan vanzelf wel komt.
Wat doen we vervolgens massaal om dit aan onze kinderen mee te geven? Compliment hier, compliment daar…
‘Wow, weet jij dat al. Jij bent slim!’
‘Wat een mooooooie tekening lieverd!’
‘Wat ben je toch een knapperd.’
Het is ook gewoon geweldig lief en schattig wat je kleintje doet. Je smelt er helemaal van. Hij doet zo zijn best! Iemand die zijn best doet wil je een vet compliment geven! Toch? Maar is dat wel zo effectief op de lange termijn? Wat zijn eigenlijk de kanttekeningen van het strooien met al deze goedbedoelde complimenten?
Twee kanten van zelfvertrouwen
Wat betekent zelfvertrouwen voor jou?
Zelfvertrouwen betekent volgens mij dat je weet en ook daadwerkelijk gelooft in waar je goed in bent. Dat je helemaal oke bent met wie jij bent en waar jij voor staat in het leven. Dat betekent dus ook dat je je eigen schaduwkanten en minder goede kanten kent. Hoewel ik heel erg geloof in je kind geen hoop ontnemen, is het denk ik ook belangrijk om eerlijk tegen je kind te zijn.
Stel dat je kind echt zo vals als een kraai zingt en jij zegt elke keer opnieuw dat het zo prachtig is dan is dat niet fair. Je creëert dan een irreëel beeld bij je kind. Het draagt er niet aan bij dat je kind zichzelf echt leert kennen en wellicht laat je mooie ontwikkelingspunten liggen als je kind hier echt graag iets mee wil doen. Het is oke dat een ieder andere kwaliteiten heeft en als je kind echt graag zanger wil worden en hij zingt voor geen meter zeg dan niet: ‘Wow, je zingt echt supermooi!’, maar kijk bv. samen naar een fijne zangleraar voor hem. Als je kind zijn hele leven heeft gehoord dat hij echt geweldig zingt en hij wordt auditie na auditie afgewezen. Tja…
Complimentenverslaafd
Ja, aan complimenten kun je verslaafd raken! Je kind kan ze nodig blijven hebben (net als vele volwassenen) en er afhankelijk van zijn om echt in zichzelf te gaan geloven en om door te zetten. Als je continu bij alles wat je kind doet met complimenten strooit dan zal hij dit keer op keer nodig hebben. Anders kan onzekerheid gaan opspelen (want; hallo, zie je me wel? Ik heb nog niets gehoord. Doe ik het wel goed?) of je kind geeft het op. Het risico van veel complimenten kan dus zijn dat je kind weinig doorzettingsvermogen ontwikkelt. Zodra de beloning dan stopt, stopt ook de inspanning. Dat is niet handig voor zijn huidige en toekomstige ontwikkeling.
- Wat is een compliment nog waard?
Als we te pas en te onpas met complimenten strooien wat is het dan eigenlijk nog waard? Wanneer is het gemeend en wanneer niet? Stel je eens voor dat je een partner hebt die jou de hele dag door vertelt hoe mooi, hoe lief, hoe geweldig je bent. Bij alles wat je doet. Ik denk dat je er stapelgek van word! Ik wel althans en velen met mij die ik hierover gesproken heb. Je gelooft het op een gegeven moment gewoon niet meer. Dus van de ene kant kunnen veel complimenten leiden tot afhankelijkheid en van de andere kant ook tot ongeloof. Het gaat het ene oor in en het andere oor weer uit.
- Geen moeite meer doen
Als we elke prestatie van onze kinderen zo fantastisch vinden dan leert hij niet om zich in te zetten voor iets wat niet vanzelf gaat. Succes (en dat is voor iedereen iets anders) hebben is een resultaat van aanleg en inspanning. Die inspanning heb je als mens zelf in de hand. Als je iets wilt, moet je ervoor gaan. Omgaan met teleurstellingen die op je pad komen en doorzetten als het even niet zo lekker gaat horen daar ook bij.
- Intrinsieke vs. extrinsieke motivatie
Door complimenten te geven versterk je het zelfvertrouwen van je kind zei ik eerder, maar we geven ook complimenten om onze kinderen te stimuleren om met iets door te gaan. De vraag is of je kind in het vervolg dan iets doet omdat de ander dit verwacht of omdat hij het doet omdat hij hier zelf heel blij van wordt. Wat je uiteindelijk wilt is dat je kind vanuit intrinsieke motivatie, omdat hij het zelf heel graag wil of omdat het hem een goed gevoel geeft, iets doet.
Gaat het om slim zijn of om de inspanning die je doet?
Welke boodschap wil jij je kinderen graag meegeven? Doet het ertoe welk niveau je kind heeft, dat hij slim is? Wat is slim zijn eigenlijk?
Als je een kind prijst om zijn prestatie en hoe knap dat allemaal is, kan hij faalangst gaan ontwikkeling. Hij kan het gevoel of de overtuiging krijgen dat hij moet presteren om erkent te worden. Waarschijnlijk is dat niet wat je mee wilt geven. Wat je in zo’n situatie kunt zeggen is:
‘Kijk, je bent het blijven proberen en het gaat je steeds beter af.’
Op deze manier leert je kind nieuwe ervaringen leuk te vinden en dat falen of iets niet meteen kunnen niet erg is. Het gaat erom dat je het probeert. Het gaat om het proces.
De vraag is dan gaat het erom dat je kind slim is of gaat het om de inspanning die je kind gedaan heeft om te komen waar hij is of waar hij naartoe werkt?
Effectief complimenten geven
We geven complimenten aan onze kinderen, omdat we gewoon enorm trots zijn en om ze te laten ervaren en voelen dat ze er mogen zijn. Complimenten geven zorgt voor zelfvertrouwen, ze geven waardering voor een persoon, je creëert er een positieve vibe mee en grotendeels motiveert het (maar hier zit dus ook een keerzijde aan.) Ik weet niet hoe het met jullie ziet, maar van een compliment word je gewoon blij! Mits je het echt kunt ontvangen. Het is toch heel fijn als iemand zegt dat je er leuk uitziet, iets goeds hebt gedaan of dat hij gewoon blij met je is. Gewoon doen dus complimenten geven, maar…
Hoe kunnen we dan effectief complimenten geven op zo’n manier dat het dat effect genereert dat we als ouder voor ogen hebben voor ons kind? En wanneer geef je dan een compliment?
Kijk gewoon eens naar jezelf, wanneer vind jij het fijn om een compliment te krijgen? Waarschijnlijk als:
- Je iets moeilijk vind en je het toch probeert of het je toch lukt
- Je niet zo lekker in je vel zit en wel even een oppepper kunt gebruiken
- Je iets vaak doet voor iemand anders en de persoon lijkt dit als vanzelfsprekend te ervaren
- Je je echt ergens voor in hebt gezet
- Je ergens heel trots op bent
Nou, verrassing! Kinderen zijn net mensen, dus je mag er vanuit gaan dat dit ook voor hen opgaat! Een mens bloeit nu eenmaal op van een compliment!
Hoe kun je je kind het best een compliment geven?
- Als je een compliment echt effectief wilt laten zijn, zorg er dan voor dat je niet overdrijft. Leg het er niet te dik bovenop. Je mag je kind uiteraard regelmatig een compliment geven, maar overdrijf er niet mee.
- Wees eerlijk in je compliment. Zeg dus niet dat iets geweldig is als je dit helemaal niet vind of als je er niet helemaal met je aandacht bij bent. Als je kind bv. een tekening laat zien waar jij geen kaas van kan maken, vraag hem dan eens ‘Goh, jij hebt je best gedaan zo te zien. Vertel eens, waar kijk ik naar?’ Grote kans dat je ook nog eens een prachtig verhaal te horen krijgt en een trotse zoon of dochter naast je hebt staan.
- Door naar je kind te kijken en hem niet met iemand anders te vergelijken. Zeg bv. niet ‘Jij kunt nu net als je grote zus fietsen zonder wieltjes’. Is dit waar het om gaat? Als je zegt ‘Jeej, jij kan nu na al dat oefenen helemaal zelf fietsen zonder zijwieltjes, terwijl ik je eerst nog moest helpen’ gaat het echt om je kind.
- Prijs ook de kleine stapjes. Het maakt niet uit hoe ver je kind is. Jouw kind heeft waarschijnlijk zijn uiterste best gedaan en wil graag waardering hiervoor. De kleine stapjes naar een groter doel toe zijn namelijk net zo belangrijk of misschien wel belangrijker dan het uiteindelijke doel, want die stapjes zijn immers het leerproces waardoor je kind weer verder komt. Het stimuleert hem om door te blijven gaan of te blijven oefenen. Vertel bv. wat er al lukt en vraag of vertel hoe dat gelukt is.
- ‘Het is je gelukt!’. De kans is groot dat als je jezelf zou opnemen je jezelf heel vaak ‘goedzo’ op een dag hoort zeggen. Dat zit er zo ingebakken. Toch heeft het ook een oordeel in zich. Jij bepaalt op dat moment voor je kind wat goed is. Alsof je kind een goedkeuring nodig heeft. Voor het zelfvertrouwen van kinderen om de intrinsieke motivatie, dus de motivatie van binnenuit te stimuleren, is het veel mooier om heel veel ‘goedzo’s’ weg te laten. Eigenlijk kun je het heel simpel vervangen door ‘Het is je gelukt!’. Dat zegt namelijk iets over je kind en de inspanning die hij heeft gedaan.
Even praktisch
Dit doe je door:
- Beschrijf wat je ziet en voelt: Een compliment hoeft niet altijd met een hoog halleluja gehalte worden gebracht. Het mooiste is eigenlijk als je kind dat goede gevoel vanuit zichzelf leert ervaren zonder dat hij jouw beloning nodig heeft. Dat kun je doen door je kind beschrijvend te prijzen of complimenteren. Bv:
‘Wat fijn! Je hebt eraan gedacht om je tas in de kast te leggen. Dat noem ik netjes opruimen.’
‘Wow, jij hebt je tanden al gepoetst, je pyjama al aan. Volgens mij ben jij helemaal klaar om naar bed te gaan en een boekje te lezen.’
Als je ervoor zorgt dat je heel concreet beschrijft wat je kind gedaan heeft dan komt het compliment nog beter aan. Het eventuele leereffect en de kans op herhaling is ook groter. Vertel eigenlijk puur wat je ziet wat je zo fijn vind en waarom je dit vind. Het compliment wordt dan op het gedrag van je kind gericht en niet op hem persoonlijk.
- Benoem het positieve effect / beschrijf de prestatie en vat het samen in een woord: Heel vaak kun je het hele compliment bijna weglaten en gewoon een beschrijving geven waarin je het positieve effect van het gedrag van je kind meeneemt. Bv:
‘Kijk eens, dat meisje kijkt heel blij als je haar fiets teruggeeft.’
Als kinderen horen wat het positieve effect of gevolg is van hun gedrag zullen ze dit gedrag vaker laten zien.
Uiteraard gewoon doorgaan met complimenten geven, want zolang je niet overdrijft is het heerlijk voor je kind om een compliment en waardering te krijgen en ook essentieel voor zijn ontwikkeling!