Misschien wel één van de grootste struggles in de opvoeding: hoe begrens ik mijn kind? Moet ik straffen ja of nee? Waarom wel of waarom niet? Iets waar bijna elke ouder tegenaan loopt met misschien wel de grootste vraagtekens. Waar doe je nu goed aan als het om begrenzen van het gedrag van je kind gaat? Moet je nu straffen of niet straffen en op welke manier dan? Als iemand met mij hierover in gesprek gaat vraag ik altijd:
Hoe vind jij het als jij in ontwikkeling bent met iets, iets niet begrepen hebt of iets ‘fout’ hebt gedaan en je wordt gestraft hiervoor?
Kinderen hebben grenzen nodig
Ja, kinderen hebben grenzen nodig. Simpelweg, omdat een kind nog niet alles kan overzien. Net zoals wij dat soms niet kunnen kan ons kind dat nog minder. Of een kind nu 2, 5, 10 of 18 is. Hij kan gewoon nog niet altijd inschatten wat goed voor hem of de ander is, wat handig is of wat niet zo handig is.
Trouwens, niet te verwarren met ruimte geven voor autonomie. Ruimte waarin je kind zichzelf mag ontwikkelen zoals hij in werkelijkheid is met zijn eigen grenzen en verlangens. Waar het voor hier omgaat is dat je je kind niet toestaat zelf te bepalen hoeveel koekjes ze eten, vanuit een bepaalde emotie onacceptabel gedrag vertonen dat de gezondheid of veiligheid van een ander of zichzelf schaadt of enige andere schade aanricht.
Als wij onze kinderen geen grenzen geven dan leren ze hier ook niet mee omgaan. Als ouders hebben we de taak om onze kinderen te leren om goede morele beslissingen te nemen. Zonder dat ze daar controle voor nodig hebben. Uiteindelijk zal je kind als puber het ook zonder jou ‘moeten’ doen, hij gaat alleen op pad en dat is er geen controlerende of machtspositie van jou.
Over het algemeen willen we volgens mij allemaal dat ons kind geleerd heeft om zelf na te denken om handige en voor hem passende keuzes te maken. Right?!
Straffen helpt daar niet bij. Werkt zelfs averecht, want de grootste taak van je kind is zelfregulatie en daar heeft hij jou en jouw voorbeeld hard in nodig.
Zelfregulatie betreft het maken van goede keuzes uit de gedragsmogelijkheden en het reguleren van je eigen gedachten, gevoelens, vermogens en gedrag zijn hierbij van groot belang. Misschien merk je dat je hier zelf ook nog wel moeite mee hebt. Dat is heel logisch als je kijkt naar hoe de meeste kinderen opgevoed werden en worden.
Begrenzen bij onacceptabel gedrag: straffen of niet straffen?
Wat is straffen eigenlijk? Synoniemen voor straf zijn: wraak, vergelding, revanche, tuchtmaatregel, genoegdoening. Als je ervoor KIEST om je kind te straffen dan ontzeg je hem opzettelijk iets of kwets je je kind heel BEWUST, want je wilt hem immers een lesje leren. Toch? Vaak komt het voort uit een diep gevoel van frustratie, irritatie of boosheid die uit je tenen komt, omdat je kind alweer niet luistert of iets doet wat niet mag. Laten we wel wezen: dat je je kind opzettelijk kwetst komt aan bij je kind! Al lijken sommige kinderen het weg te lachen, omdat ze zich geen houding weten te geven. Ze voelen zich afgewezen, neerbuigend behandeld, klein of waardeloos. Het is natuurlijk ook enorm vernederend om gestraft te worden. Veel ouders met wie ik werk hebben in het opvoeden van hun eigen kinderen en op andere gebieden in hun leven nog last van deze manieren van afwijzing.
Hoe zou jij het vinden?
Ik ben van mening dat er achter onacceptabel of lastig gedrag bij een kind altijd een behoefte zit. Er zit een verhaal achter dit signaal! Er is een reden waarom een kind dat gedrag vertoont. Gedrag is nooit zomaar. Geen kind is voor zijn lol vervelend, boos of in paniek. Ga dus opzoek naar de reden van het gedrag om je kind beter te begrijpen. Vaak is je kind moe, heeft te veel tv gekeken, te veel suiker binnen gekregen, wil aandacht, erkenning of erbij horen. Uiteindelijk krijgt hij met straffen wel de ‘aandacht’, maar niet de aandacht die hij verdient en daadwerkelijk nodig heeft.
Er zijn ouders die straffen echt geheel rechtvaardig vinden. Wellicht heb je zelf in je jeugd thuis of op school ook wel straf gekregen. Dan herinner je je vast ook nog wel hoe dat voelde. Als jou dit bekent voorkomt, vraag jezelf dan eens of wat je het meest is bijgebleven: het lesje dat je eruit geleerd zou moeten hebben of het gevoel dat je erbij kreeg? Misschien voelde je schaamte, vernedering, angst, onzekerheid of verdriet.
Dat kan toch niet de bedoeling zijn om je kind zo te laten voelen?! Welke invloed heeft het nu nog op jouw leven dat jou dit overkwam?
We kennen allemaal de bekende time-out wel of het strafstoeltje van The Nanny. Maar is straffen in deze vorm of in de vorm van huisarrest of privileges afnemen nou wel de manier om je kinderen groot te brengen? Wat leert je kind er eigenlijk van? Denk je echt dat je kind gaat nadenken op de gang, want dat is wat ouders vaak zeggen ‘ga maar even nadenken op de gang’. Ik denk het niet. Een peuter, kleuter of puber die helemaal woest of overstuur is, denkt in de gang echt niet ‘wat heb ik nu verkeerd gedaan?’. Die zit nog volop in zijn emotie, omdat hij/zij weer niet begrepen is. De kans is groot dat het veel erger is geworden of hij/zij zegt na afloop netjes het woordje ‘sorry’ waarbij je je af kunt vragen of dit wel vanuit intrinsieke motivatie komt. Veelal vloeit de ‘sorry’ voort uit een extrinsieke motivatie, het wordt niet gevoeld, maar het is immers een gewenst antwoord, het kan afgevinkt worden en je kind kan weer door.
….want zeg eens eerlijk: als straffen echt werkt dan zou het na één keer straffen helemaal niet meer nodig hoeven zijn toch?
Of is het een goed idee om jezelf misschien even een time-out te geven als je op standje explosie staat? En eens naar je eigen aandeel kijken in dit geheel? Welke spiegel houdt je kind je voor met zijn gedrag? Of je afvragen wat hem misschien allemaal al is overkomen die dag / in zijn leven wat nog niet verwerkt is en een plekje moet krijgen.
Kunnen we niet gewoon beter stellen dat er altijd een reden is voor gedrag? Straffen op het eindgedrag helpt niet om dat op te lossen. Althans, niet op de lange termijn. Het helpt wel om je kind een onzekere kleuring te geven aan zijn zelfbeeld, zelfwaardering en zelfliefde. En tot in hun volwassen leven hebben mensen daar last van. Als we ons kind willen begeleiden naar een zelfverzekerd volwassen persoon en hem in het hier en nu een fijn leven willen laten leiden, zullen we hem moeten helpen om te ontdekken wat er voor behoefte, wens of reden achter zijn gedrag zit.
Dat is onze verantwoordelijkheid.
Erop inspelen. Samen. Het is het leermoment van je kind en jou als ouder.
Nadelen straffen
Naast eerdergenoemde gevoelens die het bij je kind kan opwekken zijn er nog wat kanttekeningen van straffen te benoemen.
Belangrijk om te vertellen vind ik, want dit is wat ik vaak heb zien gebeuren bij kinderen die gestraft worden en daarnaast blijkt dat straffen niet goed is voor de gewetensopbouw.
Kinderen kunnen op den duur gaan liegen over wat er gebeurd is om te voorkomen dat jij als ouder erg boos wordt of dat ze straf krijgen.
Volgens mij willen we allemaal dat ons kind eerlijk is, dus dan is het ook heel belangrijk dat je kind van binnenuit voelt dat het bepaald gedrag fijn of gewenst is en NIET dat hij stopt met zijn gedrag om straf te ontlopen.
Je kind de ruimte geven, door gedrag heenprikken en er voor je kind zijn zorgt ervoor dat hij jou in vertouwen leert nemen om te vertellen wat er werkelijk speelt. Je investeert in elkaar.
Straffen blijkt juist te zorgen voor meer misdragingen.
Kinderen worden er boos en defensief van. Adrenaline en andere stresshormonen worden aangemaakt en redelijke meewerkende impulsen verdwijnen dan als sneeuw voor de zon!
Uit onderzoek blijkt ook dat jonge daders van geweldsdelicten thuis vaak weinig in te brengen hebben.
Niet dat meteen ieder kind dat gestraft wordt zich als delinquent ontwikkeld, maar samenwerking en verbinding maken is belangrijk voor de zelfregulering van je kind. Wanneer die dwingende dreigende stem van de ouders wegvalt in de puberteit, is het voor deze jongeren heel moeilijk om zichzelf te reguleren. Ze hebben het namelijk niet voldoende geleerd, dus hoe moeten zij nu weten hoe ze zich in de grote wereld ‘moeten’ gedragen zonder de stem van de ouders die er altijd op boze of dwingende toon was?
Ten slotte wil ik je graag nog meegeven dat je kind groeit en groeit, dus je hebt ook steeds meer of ergere straf nodig om hetzelfde resultaat te bereiken. Hoe meer je straft, hoe minder het namelijk aankomt!
Je moet dus wel indruk blijven maken? Wil je dat?
Straffen en het zelfbeeld van je kind
Het zelfbeeld en het zelfvertrouwen van je kind zijn belangrijke thema’s in de opvoeding. Een kind dat regelmatig gestraft wordt voelt zich minderwaardig, angstig en heeft zelfmedelijden. Hij voelt zich niet gehoord en gewaardeerd als persoon en ontwikkeld zo een laag zelfbeeld, ze worden onzeker en soms zelfs agressief. Op een soms onhandige manier proberen ze hun behoeften kenbaar te maken, maar de boodschap in de vorm van straf die ze krijgen is:
je bent het niet waard, jij hoort er niet meer bij.
Als kind ontwikkel je afweermechanismen om te overleven in zo’n situatie. Wanneer je dan in de volwassenheid die pijn blijft wegstoppen, ga je daar last van krijgen in de vorm van heftige emoties, negatieve gedachten over jezelf of destructief gedrag. Als dit lang doorsuddert kan dit uitmonden in lichamelijke klachten. Daarnaast kun je het gedrag wat je zelf hebt ervaren als kind gaan herhalen bij je eigen kinderen, je partner of naar anderen.
Echt serieuze shit om over na te denken dus. Let wel: ook dreigen, preken en schelden is voor een kind straf!
- ‘Ik heb het je toch gezegd.’
- ‘Eigen schuld dikke bult!’
- ‘Zoek het nu ook zelf maar uit!’
Ook dat is voor een kind onveilig! Daar komtie weer: hoe voelt het voor jou als dat tegen jou gezegd wordt? Of misschien herinner je het jezelf nog wel vanuit je kindertijd? Sommige kinderen hebben het nodig om zelf iets te ervaren. Jij zag het al, maar je kind nog niet. Wat je dan kunt doen is na het voorval er samen met je kind van te leren en het te bespreken. Wat hij bijvoorbeeld een volgende keer wel of niet kan doen om dat te voorkomen.
The question
‘Wil ik dat mijn kind regels gehoorzaamt en gewoon doet wat ik zeg en gezag leert te accepteren? Of wil ik dat mijn kind zichzelf mag zijn, leert nadenken over het effect van zijn gedrag en daarvoor zijn verantwoordelijkheid neemt?’
Juist binnen het gezin, de veiligheid van het gezin, behoort er ruimte te zijn om te oefenen met sociaal gedrag, het oplossen van conflicten en het reguleren van emoties. Kinderen leren immers sociaal en moreel gedrag door er zelf mee in aanraking te komen.
Kies je voor straffen dan ben JIJ de motivatie voor je kind om bepaald gedrag niet te vertonen, dat is extrinsieke motivatie. Maar wat je eigenlijk echt wilt is dat het vanuit je kind kom, intrinsieke motivatie, zodat hij dit meeneemt gedurende zijn leven.
Onthoud goed: met straffen verander je alleen uiterlijk gedag! Je kind leert dat er gewenst en ongewenst gedrag is, maar leert niet waarom het gedrag gewenst of ongewenst is.
KIES dus wat jij belangrijk vind! Wil jij LIEFDEVOL de VERBINDING met je kind aangaan om EFFECTIEF samen het doel te bereiken wat er achter dat gedrag zit om zo ONTSPANNEN in het moederschap te kunnen blijven staan of wil jij straffen? Je raad natuurlijk wel waar mijn voorkeur ligt, maar wel of niet straffen is een KEUZE!
Hoe dan wel? Liefdevol begrenzen
- Mentaliseer: probeer dingen vanuit het perspectief van je kind te zien. Dan snap je vaak waarom hij iets doet en kun je hier op inspelen. Natuurlijk is het balen als je niet met je vriendinnetje kan spelen na schooltijd als jullie dat wel hadden afgesproken.
- Accepteer de emoties: Kinderen accepteren onze grenzen beter als wij hun wensen, teleurstellingen, boosheid of verdriet om die grens accepteren. Geef dus aandacht aan de weerstand van je kind. Kinderen hebben het soms gewoon even nodig om hun emotie over een door ons gestelde grens te mogen uiten. Ze hoeven de grens immers niet leuk te vinden, toch?
- Time with ipv time-out: Constateer en vraag voor je corrigeert. Stel nou dat je iets ziet wat je liever niet wilt of niet zo handig vindt. Wat je dan kunt doen is constateren wat je ziet, stel vervolgens een vraag en luister naar het antwoord. Veer even mee en maak dan een duidelijke afspraak of stel een grens.
- Connect before correct: Uit je afkeuring zonder je kind persoonlijk aan te vallen op zijn karakter. Ga naar je kind toe, kom op ooghoogte en blijf rustig (of wordt eerst rustig) en liefdevol, ook al ben je daarna duidelijk. In verbinding blijven terwijl je je grenzen aangeeft. Geef aan welk gedrag moet stoppen, waarom dat gedrag niet gewenst is, geef het gewenste gedrag aan en leg uit waarom dat fijner is. Geef bijvoorbeeld een alternatief of een keuze van twee dingen die wel mogen of laat je kind meedenken over een oplossing. Dit is wel echt een kwestie van herhalen, herhalen, herhalen. (‘Je slaat je zusje. Dat doet pijn. Wij doen elkaar geen pijn. Als je het ergens niet mee eens bent dan zeg je het met woorden.’)
- Consequenties van gedrag laten ervaren: Laat je kind logische doch leerzame consequenties van zijn gedrag ervaren. Een logische consequentie is erop gericht hoe je kind kan zorgen dat iets verbetert, hij leert er dus van. Het staat in verband met wat er is gebeurd. Stel je kind treuzelt met zijn pyjama aantrekken voor het slapen gaan? Dan wordt de tijd voor een verhaaltje korter. Stel je kind heeft iets kapot gemakt van een ander: excuses aanbieden. Hier is soms even verwerkingstijd voor nodig, maar als je dat toestaat komt de intrinsieke motivatie.
- Leef het leven voor!: Jouw kind leert zich het best te gedragen als hij jou dat de hele dag door ziet doen. Jij bent zijn voorbeeld. Hij leert van jou. Als jij je kind nu behandelt zoals je wilt dat hij anderen behandelt dan doen we voldoende om ze goed en moreel gedrag aan te leren. En dat is dus niet schreeuwen, afwijzen, dreigen of fysiek reageren als je boos bent. Althans, ik ga er even vanuit dat dat niet jouw bedoeling is. Daarnaast is het ook heel belangrijk om eens stil te staan bij jouw eigen grenzen. Je kind spiegelt jou, dus op het moment dat je continu over jouw grenzen gaat, continu grenzen opzoekt, grenzeloos is in zijn gedrag… en dit raakt jou. Vraag jezelf dan eens af wat dit over jezelf kan zeggen.
Wil jij graag geinspireerd blijven en gratis profiteren van tips die ik dagelijks deel via social media? Klik dan hier om me te volgen op Facebook en hier voor Instagram.
Loop jij al een tijd met opvoedingsvragen en kom je er maar niet uit? Wil jij je kind nu eens echt gaan begrijpen en verlang je naar meer verbinding, liefde en rust? Neem dan gerust contact met mij op via social media of mail naar kim@vidababy.nl
Dan plannen we een GRATIS videocall in waarin ik naar jouw verhaal luister en we gaan kijken of en wat ik voor jullie kan betekenen.